دیلمان و دیلمیان Deylaman


دیلمانDeylaman

دیلمان نام منطقه‌ای است در شمال ایران.

ارتفاع از سطح دریا : 2200-2500

پیشینه

مهر استوانه‌ای یافت شده در یکی از گورستان‌های بخش دیلمان که گورهای گبرها نام دارند مربوط به بیش از 5000 هزار سال قبل می‌‌باشد. این مهر در موزه لنینگراد نگهداری می‌‌گردد. این یکی از هزاران آثار یافت شده در بخش دیلمان است که اکثر آنها از طریق باندهای قاچاق عتیقه از کشور خارج شده اند.

قبل و حتی مدتی پس از اسلام دیلمان از غرب گیلان تا بابل مازندران )به عنوان دروازه دیلمان)و از جنوب تا قزوین گسترش داشت.

سرزمین دیلمان زادگاه دانشمندان اسلامی چون سلار دیلمی بوده است واما هرگز از طریق جنگ اعراب نتوانستند بر این سرزمین غالب شوند. این علویان بودند که هنگامی که از جور عباسیان به آن مناطق پناه آوردند اسلام در قلب دیلمیان جای گرفت و بعدها سلسله دیلمیان خلیفه عباسی را مسخور کردند امابا اینکه قدرتمندترین سلسله ایرانی پس از اسلام بودند خلیفه راخلع نکردند و وی را نکشتند. با گریزی مجدد به دوره قبل از اسلام می‌‌توان دید که تمدن دیلمان یار و همرزم و پشتیبان هخامنشیان و اشکانیان بوده اند. شاهد مثال این ادعا دلاوری وهرز دیلمی و پسرش در جنگ ایران با یمن می‌‌باشد. قدرت پرتاب تیر و مهارت این سردار بزرگ ایران باعث کشته شدن شاه یمن از فاصله‌ای خیلی دور شد و ایران در اوایل جنگ پیروز گردید. تیر اصابت نموده به پیشانی شاه یمن به نوعی خونخواهی وهرز به خاطر کشته شدن پسرش به دست دشمن بوده است.

آثار تاریخی و گردشگری دیلمان

ابن حوقل به سال 331 هجری قمری ناحیه دیلم را شامل دو قسمت سهل و جبل دانسته و می نویسد: سهل از آن گیلان است به هر حال ساکنان کوه ها دیلمیان بودند. این بخش شامل دهستانهای دیلمان و پی کوه است که دیلمان دارای 61 آبادی دارای سکنه می باشد که از جمله آبادیهای مهم آن می توان به آسیابر، اسپیلی، سیاه خانی، ایشکوه بالا و پایین، نوروز محله و کوه پس اشاره نمود.

دیلمان یکی از مهمترین مناطق فرهنگی، تاریخی و گردشگری استان گیلان، اسرار شگفت انگیز بسیاری در دل خود نهفته دارد که نیازمند بررسی، تحقیق و کاوشهای باستان شناختی و مردم شناسی است.

تعداد 200 اثر فرهنگی، تاریخی و طبیعی در این منطقه شناسایی، مستند سازی و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. از جمله این آثار ارزشمند می توان به پناهگاه صخره ای تیر شلمان، مراتع تاریخی ارده سامان، شاجان و لشگستان و غار تاریخی دعاکوه یا نیازخانه و بقعه گروکول، محوطه ها و تپه های باستانی فیروزکوه، یسین، نقار کول، مشکی چال و خسرو خانی و برخی دیگر همچون کاروانسرای تی تی که در روستای بالا رود و در 10 کیلومتری جاده سیاهکل به دیلمان واقع شده است نیز اشاره نمود که این روستای زیبا در محل اتصال دو شاخاب رودخانه شمیم رود بر پای تپه ای نسبتا بلند و سرسبز قرار دارد. در گذشته راه اصلی کاروان رو از لاهیجان به دیلمان و طالقان از این مسیر می گذشت. این کاروانسرا متعلق به دوره کیائیان هم عصر سلسله صفوی دیوارهای این کاروانسرا از کف تا زیر طاق از جنس قلوه و ملات ساروج می باشد و سقف آن به وسیله گنبدهای زیبای آجری پوشیده شده است.

قلعه و برج گرماور نیز یکی دیگر از زیباترین نقاط تاریخی دیلمان است زیرا این قلعه بر فراز کوه بلند و در کنار روستای گرماور و در فاصله 3 کیلومتری دهکده تاریخی مربو واقع شده است. با توجه به موقعیت سوق الجیشی کوه گرماور، مکان مناسبی برای دیده بانی و کنترل دشتهای اطراف به شمار می رود. در حال حاضر از بنای اصلی قلعه فقط برج دیده بانی بر جای مانده و در بخش غربی برج نشانه هایی از ساختمان با آثار خشت قرمز رنگ مشاهده می شود. مصالح به کار رفته در قسمت تحتانی برج قطعات سنگ های صیقل داده شده با ملات گل و آهک می باشد. در بخش فوقانی امن از خشت خام استفاده شده است. قدمت این قلعه را به دوران پیش از اسلام نسبت می دهند.

حمام دیلمان نیز یکی دیگر از آثار قدیمی و تاریخی باشکوه منطقه دیلمان می باشد. این بنا که در بافت شهر واقع شده است، به حمام میر بلوک نیز شهرت دارد. بنای حمام به دستور میرزاعلی میر بلوک از زیر لایه های خاک بیرون آورده شده و مورد تعمیر و بهره برداری قرار گرفته است. به همین مناسبت به حمام میر بلوک شهرت یافته است و به احتمال قوی جزء بناهای دوره ایلخانی است که در دوره های مختلف ضمن اضافه کردن الحاقات، مورد بازسازی واقع شده است.

حمام دیلمان دارای یک صحن مرکزی است که چهار صحن دیگر در چهار جهت اصلی محوطه مرکزی حمام را احاطه نموده اند همچنین در چهار گوشه (کنج) چهار اطاق یا محوطه برای گرم خانه و سردخانه و محل نظافت پا، تنویرخانه و سربینه ساخته شده است. سابقا سه پله به طرف پایین حمام امتداد داشت که افراد از آن طریق به داخل حمام می رفتند و یک حوض آب سرد برای شستشوی پا در جلوی سر بینه تعبیه شده بود که توسط افراد ساکن دیلمان قسمت سربینه درگاه ورودی تخریب شده است. تون حمام در پشت بنا ساخته شده و گرم خانه در بالای تون و خزینه حمام مابین گرم و سردخانه ساخته شده است.

نورگیرها در بالای گنبد حمام قرار دارد و به علت در دسترس نبودن شیشه شفاف، از سنگ و مرمر شفاف برای عبور نور استفاده می شده، آب حمام را به وسیله تنبوشه هایی سفالی به مخزن انتقال می دادند. در گذشته این حمام برای شستشو و استحمام آزاد ساکنین دیلمان و کاروانیان و مسافران مورد استفاده قرار می گرفت و با توجه به موقعیت کوهستانی و اقلیم سرد منطقه، جزء بناهایی محسوب می شود که با شرایط خاص کوهستانی طراحی و ساخته شده است به عبارتی بیشترین توجه به مسئله آب و هوا و سرما و مقابله آن معطوف شده است و این بنا دارای ساختار ساده ولی بی پیرایه ای است که بیشترین سعی معمار آن به استحکام و عوامل کاربردی متوجه شده.

امام زاده تورار بقعه ای است در حد و مرز اراضی شمال شرقی کلیشم و روستای جلیسه و در یک دشت مرتفع نسبتا فراخ و به ارتفاع 2200 متری نسبت به سطح آبهای ازاد قرار گرفته است که یکی دیگر از جلوه های زیبای دیلمان است. این بنا با توجه به ویژگی های خاص یکی از بناهای مستحکم و شاخص استان گیلان به شمار می رود. این بنا حدود زیادی فرهنگ بناهای مرکز فلات ایران را در بر دارد، پلان بنا به صورت مربع و هر کدام از ضلع های آن برابر با 10 متر است. طاق هلالی و طاق نماهای زیادی در بیرون بنا مشاهده می شود، سقف این بنا به شکل گنبد مدور و دو پوشه و ارتفاع بنا از راس گنبد تا کف 8 متر است. مصالح به کار رفته در آن آجر، گچ و ملات ساروج است.

دیلمان یکی از زیباترین و جذابترین مناطق گیلان است که سالانه گردشگران زیادی از آن دیدن می کنند

بخش تاریخی و کهن دیلمان نیز جزئی از سیاهکل ست که در آن مناطق بکری چون کوههای سرسبز و آبشارهای طبیععی زیبا و بکری دارد که مورد توجه بسیاری از گردشگران قرار دارد. در خود دیلمان روستایی به نام لونک وجود دارد که زیبایی فراوان و بی ظیری دارد سهل ابن جوق به سال 331 هجری قمری ناحیه دیلم را شامل دو قسمت (سهل)و (جبل)دانسته و میگوید:"سهل از گیلان است و ساکنان ان دیلمیان بوده اند" شمس ادین شیاری هم در کتاب (احسن اتقاسین) مینویسد:"مردم دیلمان شجاع،نیرومندو خوش سیما و ضعیف نواز هستند.

همانگونه که در خصوص نیرومندی مردم دیلمان گفته شد این شهر در گذشته یکی از مناطق بسیار مهم گیلان بوده و هنوز قلعه هایی که در جای جای آن توسط تونل های زیر زمینی به هم متصل اند در این شهر کهن وجود دارد حمام قدیمی که بخش عمده ای از آن در زیر زمین بنا شده وکاروانسراههای قدیم یو بزرگ ( تی تی کاروانسرا که مربوط به دوران صفویان می باشد)میان راه سیاهکل به دیلمان نشان از تمدن بسیار قدیمی دیلمان دارد به طوری که بازتانشناسان تمدن آن را چند هزار ساله می دانند.

دیلمان امروز

بسیاری از مردم دیلمان به علت تشابهات فرهنگی و نزدیک شدن به تهران موافق رفت و آمد از خورگام می‌‌باشند چون جاده اسپیلی به سیاهکل سخت‌گذر می‌‌باشد.هم اکنون جاده دیلمان بره سر سنگرود در دست مطالعه می‌‌باشد.

ساخت کارخانه سیمان در دیلمان این نیاز را دوچندان می‌‌کند.انتقال تجهیزات سنگین کارخانه سیمان از راه سیاهکل غیر ممکن می‌‌باشد. این امر می‌‌تواند به تشکیل یک فرمانداری به مركزيت بره سر، با ترکیب خورگام, ديلمان,اشکور و عمارلو شود.

بخش‌های همسایه دیلمان

بخش خورگام

بخش عمارلو

بخش اشکور

اسپیلی

منبع

تاریخ گیلان - نوشته رابینو - انتشارات بنیاد فرهنگ ایران

دِیلَمان نام شهری است در بخش دیلمان شهرستان سیاهکل استان گیلان ایران.

اقتصاد و ترابری

هم اکنون در منطقه دیلمان احداث یک کارخانه سیمان با ظرفیت تولید بالا آغاز شده است.

محورهای ارتباطی فعلی دیلمان جاده‌های اسپیلی به سیاهکل و جاده خاکی دیلمان به بره سر می‌‌باشد .

جاده اسپیلی به سیاهکل جاده‌ای صعب العبور می‌‌باشد به طوری که هم اکنون جهت انتقال مصالح ساختمانی دچار مشکل شده‌اند تا برسد به انتقال تجهیزات سنگین کارخانه سیمان.

خط انتقال برق و گاز دیلمان و همچنین گاز عمارلو (جیرنده) از راه منطقه خورگام انجام شده است.

راه دومی که مردم دیلمان برای رفت و آمد به قزوین و تهران انتخاب می‌کنند جاده کنونی دیلمان- بره سر-سنگرود می‌‌باشد که به علت خاکی بودن و غیر مهندسی بودن به ویژه در فصول بارندگی، رفت و آمد در آن دچار مشکل می‌شود.

بسیاری از مردم دیلمان به علت تشابهات فرهنگی و نزدیک شدن به تهران موافق رفت و آمد از خورگام می‌‌باشند.

جاده مذکور در دست مطالعه است ولی مسائل کناری از سرعت انجام این پروژه کاسته است. از جمله این مسائل سعی در عوض کردن مسیر جاده به سوی شمال خورگام و اتصال به رستم‌آباد می‌‌باشد که ناهموار بودن منطقه، هدف تعیین شده در احداث جاده را زیر سوال می‌‌برد.

در صورت احداث این جاده به صورت مهندسی و بدون نفوذ عوامل حاشیه‌ای مسیر دیلمانیها به یک سوم مسیر کنونی کاهش خواهد یافت.

نگاه سياسي

تشكيل فرمانداري ديلمستان

خورگام ، ديلمان ، فاراب ، كليشم ، پيركوه و اشكورات يادآور قهرمانان کوه نشين . مردماني بي ريا . بيشترين تنوع طبيعت در کمترين مساحت. اين کوه نشينان فرزندان زيادي را به دنيا معرفي کرده اند . اين مردمان قديمي تر از تاريخ اند. از خاک اين سرزمين طلا مي رويد ، بله طلا مي رويد. زمين اين کوهستان را لايه هايي از تمدنهاي بشري تشکيل داده است . اين کوهستان سرزميني است که ...

هرچه از بهشت گمشده سرزمین دیلم و گیل بگوييم، کم گفته ايم . سالهاست که دوري راه به مراکز شهري و برخورد با فرهنگي متفاوت براي مردم اين کوهپايه زيبا ، رنج آور بوده است. مردماني که با پيشينه اي قديمي نتوانسته اند با هم باشند و بين شهرستانهاي مختلف تقسيم شده اند . به نظر مي رسد که زمان یکی شدن اين کوهنشينان بي ريا فرا رسيده است و با توجه به وضعيت خوب مالي و سياسي کشور ، مسئولين امر، مي توانند دست به اين کار بزرگ بزنند . مطئنا رفاه مردم به ويژه دسترسي راحت به مراکز اداري و تجاري و بازگشت به هويت خويش ، براي هر انسان نيک انديشي قابل درک است. با توجه به جمعيت زياد خورگام و بخشهاي همجوار ، بدور از ذهن نيست که بتوان اين منطقه را، با توجه به دوري راه مراکز شهرستان و کوهستاني بودن منطقه و همچنين شرايط آب و هوايي به عنوان يک فرمانداري مجزا تبديل کرد.

اين امر نکات مثبت زيادي را به دنبال خواهد داشت:

- کاهش رفت و آمد مردم روستاها به مراکز شهري ازجمله لاهيجان ، سياهکل ، رودبار ، رستم آباد و ديگر شهرها . - تمرکز ادارات دولتي در يک مرکز بخش. - بازگشت هويت تاريخي مردم اين منطقه که مردماني ديلمي و كرمانجي مي باشند. - تمرکز باعث ايجاد شغل خواهد شد و اين مسئله مي تواند از مهاجرت و تخليه روستاهاي منطقه که در چند سال اخير چشمگير بوده است ، جلوگيري کند.

- انتخاب نام

انتخاب نام دیلستان يا خورگام (به معناي جا پاي خورشيد يا شهر خورشيد) - از نامهاي قديمي منطقه - ، بهترین گزینه ممکن می تواند باشد. همچنین انتخاب بره سر یا داماش به عنوان مرکز فرمانداري منطقی است ، زیرا کاملا در ميانه اين کوهستان قرار دارند و قابل دسترسي براي همه مردم منطقه مي باشند. البته تصمیم گیری نهایی بر عهده کارشناسان و مردم منطقه است.

مطالب بیشتر در آرشیو روزانه

|+| نوشته شده توسط yaser در جمعه دوازدهم مرداد 1386 | موضوع: